Chòm sao Ngự Phu nằm ở bán cầu bắc. Tên của nó có nghĩa là ‘người đánh xe ngựa’ trong tiếng La tinh. Sở dĩ nó có cái tên như thế bởi vì ngôi sao lớn nhất của nó có hình dạng chiếc mũ của người đánh xe ngựa.
Chòm sao này ở vào vị trí gần điểm đối diện trung tâm của thiên hà, đối diện với tâm của Dải Ngân Hà (nơi nó gần chòm sao Thiên Cáp). Ngôi sao gần tâm thiên hà là Alnath (Beta Tauri).
Vị trí chòm sao Ngự Phu trên bầu trời
Ngự Phu là chòm sao lớn thứ 21 trên bầu trời đêm, chiếm khoảng 657 độ vuông. Nó chiếm gần ¼ bán cầu Bắc và có thể được nhìn thấy ở các vĩ độ từ +90o đến -40o. Những chòm sao lân cận là: Lộc Báo, Anh Tiên, Kim Ngưu, Song Tử, Thiên Miêu.
Chòm sao Ngự Phu chứa 3 đối tượng M36, M37, M38 và có 8 ngôi sao hành tinh được biết đến. Ngôi sao sáng nhất của chòm sao này là Capella và là ngôi sao sáng thứ sáu trên bầu trời. Có hai trận mưa sao băng gắn với chòm sao Ngự Phu là: Alpha Ngự phu và Delta Ngự Phu.
Ngự Phu thuộc về gia đình chòm sao Anh Tiên gồm Tiên Nữ, Tiên Hâu, Tiên Vương, Kình Ngư, Hiết Hổ, Phi Mã, Anh Tiên, Tam Giác.
Nguồn gốc tên gọi của chòm sao Ngự Phu
Trong thần thoại, nó được xác định là Erichthonius, vua của Athens và là con trai của vị thần lửa Hephaestus. Erichthonius được nuôi dưỡng bởi nữ thần Athena, người đã dạy cho ông nhiều kỹ năng mà người bình thường không thể học được. Ông là người đầu tiên chế tạo ra cỗ xe ngựa được kéo bởi 4 con ngựa thông qua việc bắt chước chiếc xe ngựa của vị thần Mặt Trời. Zeus rất ấn tượng về điều này và đã đặt Erichthonius lên bầu trời. Erichthonius được ghi nhận là người phát minh ra cỗ xe tứ mã.
Trong một câu chuyện thần thoại khác, Ngự Phu đại diện cho chính Hephaestus, vị thần què quặt, người đã chế tạo ra chiếc xe ngựa có thể cho phép ông đi bất cứ nơi nào ông muốn mà không gặp bất cứ khó khăn nào.
Trong một huyến thoại khác, người đánh xe ngựa là Myrtilus, con trai của Hermes, người phục vụ vua Oenomaus của Pisa. Oenomaus có một cô con gái xinh đẹp là Hippodamia, và không cho phép cô kết hôn với bất cứ ai. Ông đã thách thức mọi người trong một cuộc đua ngựa rằng nếu ông đuổi kịp họ trước khi họ đến Corinth, ông sẽ giết họ.
Myrtilus là người lái xe ngựa của nhà vua, không có một người nào cầu hôn Hippodamia sống sót trong cuộc đua ngoại trừ Pelops, con trai của Tantalus, xin vua lấy con gái. Hippodamia đã yêu Pelops ngay từ cái nhìn đầu tiên và đã nhờ Myrtilus để cho anh ta giành chiến thắng. Người đánh xe ngựa, cũng yêu con gái của nhà vua, vâng lời và giả mạo người đánh xe ngựa. Trong cuộc đua, các bánh xe bị rơi ra, vua Oenamaus văng ra khỏi xe và bị giết chết. Sau khi Pelops giành chiến thắng trong cuộc đua, ông ra lệnh dìm Myrtilus và các đối thủ của ông xuống biển. Trước sự phản bội này, Myrtilus nguyền rủa Pelops trước khi ông bị chết đuối. Cha của Myrtilus là Hermes đặt hình ảnh con trai mình giữa các vì sao.
Những ngôi sao quan tâm của chòm sao Ngự Phu
– Alpha Ngự Phu (Capella): là ngôi sao sáng nhất trong chòm sao Ngự Phu và là ngôi sao sáng thứ 6 trên bầu trời. Nó cách chúng ta 42,2 năm ánh sáng. Chỉ có hai sao sáng hơn sao Capella ở Bắc bán cầu là Vega ở chòm sao Thiên Xứng và Arcturus ở chòm sao Mục Phu. Capella là một nguồn cấp tia X quang nổi tiếng. Nó là ngôi sao sáng nhất ở gần bắc cực bầu trời.
Capella bao gồm hai cặp sao nhị phân của một sao nhị phân lớn, với quỹ đạo không lồ kiểu G trên quỹ đạo gần 100 triệu km và một cặp nhỏ, sao lùn đỏ, nguội ở cách cặp sao thứ nhất khoảng 10000AU.
Hệ thống sao Capella thuộc nhóm sao di chuyển Hyades, một nhóm lớn các ngôi sao có một quỹ đạo tương tự quần tinh Hyades, một quần tinh mở trong chòm sao Kim Ngưu.
Capella đánh dấu vai trái của người đánh xe ngựa hoặc con dê của ông. Nó đại diện cho Amalthea- con dê cho Zeus bú.
– Beta Ngự Phu (Menkalinan): là một hệ thống ba ngôi sao cách ta 85 năm ánh sáng. Hai thành phần sáng nhất có màu trắng kiểu sao khổng lồ loại A và ngôi sao thứ ba là một ngôi sao lùn đỏ. Hai ngôi sao sáng trong hệ thống trên tạo thành một sao nhị phân quang phổ mờ với độ sáng khoảng 1,85 và 1,93.
Beta Ngự Phu là một thành viên trong nhóm di chuyển lớn (Collinder 285), một nhóm các ngôi sao (bao gồm hầu hết các ngôi sao sáng trong chòm sao Gấu Lớn) có chung có chung nguồn gốc và vận tốc trong không gian.
Tên truyền thống của ngôi sao , Menkalinan, xuất phát từ cụm từ ðī-l-‘inān – có nghĩa là ‘vai của người cầm cương’.
– Theta Ngự Phu (Mahasim): là một ngôi sao đôi cách Trái Đất khoảng 173 năm ánh sáng. Ngôi sao chính là Alpha-2 Canum Venaticorum kiểu biến đổi, một ngôi sao hóa học đặc biệt với một từ trường mạnh và strontium, silicon, và các vạch quang phổ crom. Theta Ngự Phu có độ sáng biểu kiến 2,65.
Tên truyền thống của ngôi sao, Mahasim, bắt nguồn từ tiếng Ả Rập ‘wrist’. Đôi khi nó được gọi là Bogardus.
Thành phần chính của hệ thống sao là một dãy sao lùn trắng kiểu A và một dãy sao vàng lùn kiểu G. ThetaA Ngự Phu có độ sáng biểu kiến 2,7 và Theta B Ngự Phu có độ sáng biểu kiến 7,2. Ngôi sao nhị phân có độ lớn 11 và chiếm 49 giây cung.
– Iota Ngự Phu (Hassaleh): còn được biết đến với cái tên truyền thống Kabdhilinan xuất phát từ cụm từ tiếng Ả Rập có nghĩa là ‘mắt cá chân của người cầm cương’.
Hassaleh là một ngôi sao kiểu K khổng lồ màu cam cách chúng ta khoảng 512 năm ánh sáng. Nó có độ sáng biểu kiến 2,69.
– Epsilon Ngự Phu (Almaaz): là một ngôi sao nhị phân mờ, bao gồm một siêu sao lớp F0, với đường kính gấp 135 lần Mặt Trời và một banj đồng hành bất thường, quay quanh một ngôi sao nhị phân. Độ sáng biểu kiến của hệ thống sao giảm từ 2,92 đến 3,93 với chu kỳ 66 ngày trong 27 năm. Ngôi sao này cách chúng ta khoảng 2000 năm ánh sáng. Cái tên Almaaz có nghĩa là dê trong tiếng Ả Rập.
– Eta Ngự Phu (Haedus II): là một ngôi sao lùn màu xanh trắng kiểu B với khoảng cách 219 năm ánh sáng. Nó có độ sáng biểu kiến 3,18. Trong chòm sao này, ngôi sao đại diện cho một trong những đứa con của con dê Capella được tổ chức bởi người đánh xe ngựa. Tên truyền thống của nó Haedus II, nó còn có tên là Mahasim (cổ tay).
– Zeta Ngự Phu (Sadatoni): còn có tên là Haedus. Nghĩa của cụm từ Sadatoni tiếng Ả Rập có nghĩa là ‘cánh tay thứ hai’. Sadatoni là một ngôi sao nhị phân mờ cách ta 790 năm ánh sáng. Nó bao gồm một siêu sao khổng lồ màu đỏ và một bạn đồng hành kiểu B8. Độ sáng của hệ thống sao này thay đổi từ 3,61 đến 3,99 trong một khoảng thời gian 972 ngày.
– Delta Ngự Phu (Prijipati): là một ngôi sao nhị phân cách Trái Đất 140 năm ánh sáng. Nó bao gồm một ngôi sao khổng lồ kiểu K màu da cam và một ngôi sao đồng hành cách nó 115,4 giây cung. Ngôi sao chính có độ sáng biểu kiến 3,72 và bạn đồng hành của nó là 9,7. Trong thiên văn học Ấn Độ, ngôi sao này được gọi là Prijipati có nghĩa là ‘Đấng sáng thế’ trong tiếng Phạn.
– AE Ngự Phu: là một ngôi sao di chuyển (di chuyển trong không gian với một vận tốc rất cao khi so sánh với những ngôi sao lân cận), ở cách chúng ta 1460 năm ánh sáng. Đó là một ngôi sao lùn màu xanh kiểu O và kiểu biến đổi Orion (một ngôi sao có sự thay đổi bất thường trong độ sáng, thường kết hợp với một tinh vân). Độ sáng của nó thay đổi từ 5,78 đến 6,08.
Cùng với Mu Thiên Cáp và 53 Bạch Dương, AE Ngự Phu tạo thành hai nhóm sao đôi va chạm vào nhau có lẽ cách đây khoảng 2 triệu năm nữa.
AE Ngự Phu chiếu sáng Tinh vân sao lửa (IC 405, Caldwell 31, SH 2-229) là một tinh vân phát xạ/ phản chiếu với độ sáng 6,0. Tinh vân sao lửa nằm gần Iota Ngự Phu.
– Lambda Ngự Phu (Al Hurr): là một ngôi sao đôi, cách chúng ta 41,2 năm ánh sáng. Nó bao gồm một ngôi sao khổng lồ kiểu G và một ngôi sao đồng hành có độ sáng 13,4 cách 29 giây cung và 146 giây cung đi từ ngôi sao chính. Tên của ngôi sao dịch từ tiếng Ả Rập là ‘màu vàng nhạt’.
– Gamma Ngự Phu: bây giờ được gọi là Beta Kim Ngưu và thuộc chòm sao Kim Ngưu. Tên truyền thống của ngôi sao là El Nath. Nó là ngôi sao sáng gần tâm thiên hà nhất.
Những đối tượng sâu thẳm trên bầu trời
M36 có chứa ít nhất 60 ngôi sao có độ sáng biểu kiến nhỏ hơn 6,3. Các thành viên sáng nhất của quần tinh này có kiểu B2 với độ sáng biểu kiến khoảng 9.
M36 có khoảng cách 14 năm ánh sáng và có đường kính khoảng 14 năm ánh sáng. Nó cũng giống như Messier 45 ở chòm sao Kim Ngưu, nhưng nó quá xa để xuất hiện trên bầu trời đêm.
Độ tuổi ước tính của M36 là 25 triệu năm. Quần tinh này không chứa bất kỳ ngôi sao khổng lồ màu đỏ nào.
– Messier 37 (M37, NGC 2099): là một quần tinh sao mở sáng rực rỡ trong chòm sao Ngự Phu. Nó được phát hiện cùng với M36 và M38 bởi Giovanni Hodierna.
Quần tinh này nằm cách Trái Đất 3600 đến 4700 năm ánh sáng và có chứa khoảng 500 ngôi sao, khoảng 150 ngôi sao trong số đó có độ sáng nhỏ hơn 12,5.
M37 chứa khoảng chục sao khổng lồ màu đỏ và có độ tuổi khoảng 300 triệu năm. Ngôi sao chính trong quần tinh này có quang phổ B9V.
Quần tinh này có độ sáng biểu kiến 5,6 và có đường kính 24 năm ánh sáng. Đây là một trong ba cụm quần tinh sáng nhất được phát hiện bởi Hodierna.
– Messier 38 (M38, NGC 1912): chỉ cách 2,5 độ về phía Tây Bắc của M36. Nó là một cụm sao mở, cách chúng ta khoảng 4200 năm ánh sáng.
Những ngôi sao sáng nhất trong M38 tạo thành hình chữ thập xiên hoặc chữ Pi. Thành viên sáng nhất là một ngôi sao khổng lồ màu vàng G0 với độ sáng biểu kiến là 7,9 với độ sáng gấp 900 lần Mặt Trời.
Quần tinh này có đường kính khoảng 25 năm ánh sáng. Độ tuổi ước chừng 220 triệu năm.
– Tinh vân sao lửa (IC 405): tinh vân sao lửa cũng được biết đến với danh pháp IC 405, SH 2-229 và Caldwell 31, có thể được quan sát ở gần cụm sao mở M38, ngôi sao Iota Ngự Phu, tinh vân phát xạ IC 410.
Tinh vân sao lửa là một tinh vân phát xạ/ phản chiếu xung quanh ngôi sao AE Ngự Phu.
Nó cách Trái Đất 1500 năm ánh sáng và có độ sáng biểu kiến là 6,0.
– IC 410: là một tinh vân phát xạ, hơi giống tinh vân Rosette trong chòm sao Kỳ Lân.